Φιλιά στη Φύση: Φιλιούνται Άραγε τα Ζώα;

Το φιλί είναι μια από τις πιο οικείες και πολυδιάστατες ανθρώπινες εκφράσεις. Από τον ρομαντισμό μέχρι τη φιλική ή οικογενειακή στοργή, τα φιλιά υπάρχουν σχεδόν σε κάθε πολιτισμό της Γης. Όμως, είμαστε οι μόνοι που φιλιόμαστε; Ή μήπως και άλλα ζώα έχουν αναπτύξει παρόμοιες συμπεριφορές; Η απάντηση ίσως δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται — και ίσως κρύβει ένα βαθύ εξελικτικό παρελθόν.

Η έννοια του φιλιού δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρη. Από ένα παθιασμένο φιλί γεμάτο γλώσσα μέχρι ένα φιλικό φιλί στο μάγουλο, η πράξη και το νόημα μπορεί να διαφέρουν δραστικά. Ακόμα και ένα φιλί που μοιάζει με αυτό, όπως η επαφή στόμα με στόμα κατά την παροχή πρώτων βοηθειών, δεν θεωρείται πραγματικό φιλί, γιατί του λείπει το συναίσθημα.

Η Sheril Kirshenbaum, συγγραφέας του βιβλίου The Science of Kissing, αναφέρει πως πολλά ζώα παρουσιάζουν συμπεριφορές που θυμίζουν φιλιά, όπως οι χελώνες που ακουμπούν τα κεφάλια τους ή οι σκίουροι που αγγίζουν απαλά τις μουσούδες τους. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα σκυλιά που γλείφουν τα πρόσωπα των ανθρώπων. Αυτό μπορεί να σημαίνει στοργή, αλλά και να εξυπηρετεί άλλους σκοπούς, όπως ο καθαρισμός ή η καλύτερη αντίληψη των οσμών.

Παρ’ όλα αυτά, οι επιστήμονες προσπαθούν να αποφύγουν την ανθρωπομορφική ερμηνεία αυτών των πράξεων. Αν και τα σκυλιά γλείφουν τους ανθρώπους που αγαπούν, αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν την ίδια αίσθηση του φιλιού με εμάς. Έτσι, οι ειδικοί προτιμούν τον όρο “φιλί-όμοιες συμπεριφορές”.

Παραδείγματα τέτοιων συμπεριφορών βλέπουμε και στις καμηλοπαρδάλεις, που τρίβουν τους λαιμούς και τα πρόσωπά τους. Όμως αυτή η πράξη δεν είναι στοργική — είναι μέρος μιας τελετουργίας κυριαρχίας που λέγεται “necking”.

Τα πρωτεύοντα είναι τα μόνα ζώα που μπορούν να κάνουν φιλί με “σουφρωμένα” χείλη όπως οι άνθρωποι, χάρη στη μοναδική τους ανατομία. Οι μπονόμπο, συγγενείς μας όπως και οι χιμπατζήδες, είναι γνωστοί για τις ερωτικές και κοινωνικές τους επαφές. Συχνά μοιράζονται φαγητό και περιποίηση, πράξεις που συνοδεύονται από παρατεταμένα φιλιά με γλώσσα.

Η ερευνήτρια Vanessa Woods αναφέρει πως τα φιλιά στους μπονόμπο λειτουργούν σαν «βαρόμετρο σχέσεων» — όσο πιο στενή η σχέση, τόσο πιο συχνά εμφανίζονται αυτά τα φιλιά. Σύμφωνα με τον καθηγητή ψυχολογίας Adriano Lameira, το ανθρώπινο φιλί ίσως είναι κατάλοιπο μιας εξελικτικής συμπεριφοράς περιποίησης μεταξύ πρωτευόντων, όπου στο τέλος της διαδικασίας ρουφούσαν απαλά το δέρμα για να απομακρύνουν βρωμιές και έντομα.

Ωστόσο, η Woods επισημαίνει ότι το μοίρασμα τροφής ίσως είναι εξίσου σημαντικό για την προέλευση των φιλιών, καθώς και αυτή η συμπεριφορά περιλαμβάνει επαφή στόμα με στόμα.

Παρόλο που τα φιλιά είναι μοναδικά ανθρώπινη έκφραση με πολιτισμική, ρομαντική και κοινωνική σημασία, δεν είμαστε τα μόνα πλάσματα που επιδίδονται σε φιλί-όμοιες συμπεριφορές. Τα σκυλιά, οι καμηλοπαρδάλεις και οι μπονόμπο μάς δείχνουν ότι η στοργή, η κοινωνική συνοχή και οι σχέσεις υπάρχουν σε ολόκληρο το ζωικό βασίλειο — ακόμα κι αν δεν εκφράζονται με τον ίδιο τρόπο. Το φιλί, λοιπόν, ίσως να είναι κάτι πολύ πιο αρχαίο και πολύ πιο φυσικό από όσο νομίζουμε.